حضرت رسول صلّى الله علیه و آله و سلّم فرمودند:

لِلصّائِمِ فَرحَتانِ: فَرحَة عِندَ إفطارِهِ، و فَرحَة عِندَ لِقاءِ رَبِّهِ.

[رسول خدا صلّى الله علیه و آله و سلّم فرمودند: براى روزه‏دار دو خوشحالى و انبساط است. اوّل سرور در وقت افطار دوّم هنگام ملاقات پروردگارش. مترجم‏]]

کمافى «المحجّة البیضاء» عن ابن ماجه، درکتاب «من لایحضره الفقیه» روایت نموده است که:

وَ قالَ صلّى الله علیه و آله و سلّم: قالَ اللهُ [تَبارَکَ و] تَعالَى: الصَّومُ لى و أنا أجزى بِهِ؛ و لِلصّائِمِ فَرحَتانِ: حینَ یُفطِرُ و حینَ یَلقَى رَبَّهُ عَزَّوجَلَّ؛ و الَّذى نَفسُ مُحَمَّدٍ بِیَدِهِ لَخَلوفُ فَمِ الصّائِمِ عِندَ اللهِ أطیَبُ مِن ریحِ المِسکِ.

[رسول خدا صلّى الله علیه و آله و سلّم فرمود: خداى تبارک و تعالى مى‏فرماید: روزه مختصّ به من است و خود پاداش آن را خواهم داد. و براى روزه‏دار دو سرور و خوشحالى است. اول وقت افطار، و دوّم وقت ملاقات با پروردگار. قسم به کسى که جان محمّد در دست قدرت اوست تغییر بوى دهان روزه‏دار نزد خداوند از بوى مشک برتر است. مترجم‏]] [[[][[][[[[]][[[

تفسیر روایت: الصُّومُ لِى و أنا اجْزِى بِه‏

علما را در معنى «اجزى به» خلافست؛ بعضى به صیغه معلوم خوانده‏اند (یعنى من خودم بنفسه جزاى روزه‏دار را مى‏دهم) و بعضى به صیغه مجهول (یعنى من خودم جزاى روزه‏دار هستم) و در هر صورت معنى بسیار عالیست.

امّا اگر «أجزى به» خواندیم، پس براى شرافت روزه همین بس که در میان عبادات و نسک، خدا خود را بنفسه پاداش دهنده این فریضه دانسته است؛ و اگر «اجزى به» خواندیم یعنى هیچ نعمتى و هیچ درجه از درجات جنّت سزاى روزه‏دار نیست‏ مگر ذات مقدّس او جلّ و علا که بنفس شریف خود جزاى اوست. و از اینجا استفاده مى‏شود که راه وصول به لقاى خداوند و فناى در ذات او که از لوازم جزاى روزه باشد بدون روزه میسور نیست.

علماء معرفةالنفس جوع و صیام را یکى از ارکان سلوک راه خدا شمرده‏اند، و در روایات اهل بیت علیهم السّلام و حدیث معراجیه که مرحوم مجلسى از «ارشاد» دیلمى و أسناد دیگر نقل مى‏کند مطالب عجیبى در فوائد جوع و روزه مذکور است.

در روایت مذکور از «من لا یحضره الفقیه» که نظیر آنرا غزالى در «إحیاء العلوم» از طریق عامّه نقل مى‏کند بیانى در ذیل آن دارد که مفادش اینست: صوم را خداوند به خود نسبت داده و مشرّف به ذات خود دانسته- و اگر چه تمام عبادات راجع به اوست همچنان که بیت الله الحرام را به خود نسبت داده، و گرچه تمام زمینها ملک اوست- به دو جهت:

اوّل آنکه: روزه کفّ نفس و ترک است و این سرّى است بین بنده و خدا، بخلاف سایر عبادات که در مرأى و مشهد مردم است، ولى روزه عمل باطنى است بواسطه صبر محض و این را غیر از خدا کسى نداند، بدین جهت به خود نسبت داده است.

دوّم آنکه: روزه دشمن خدا را که نفس امّاره است مقهور مى‏کند، چون وسیله شیطان شهوات است؛ و خوردن و آشامیدن و سایر مفطرات که مقوّى شهواتند بواسطه روزه از بین مى‏روند. بنابراین روزه شهوات را خورد و نابود مى‏کند و بالملازمه نفس امّاره و شیطان خورد و نابود مى‏گردد. قال صلّى الله علیه و آله و سلّم: إنَّ الشَّیطانَ لَیَجرى مِنِ ابنِ آدَمَ مَجرَى الدَّمِ فَضَیِّقوا مَجاریهِ بِالجوعِ.

[رسول خدا صلّى الله علیه و آله و سلّم فرمودند: بدرستى که شیطان در انسان نفوذ مى‏کند مانند خون که در رگهاى آدمى در جریان است پس گذرگاههاى او را با گرسنگى تنگ و مسدود نمائید. مترجم]

انوارالملکوت، ج‏1، ص: 47-48